معنای اسراف

در توضیح معناى اسراف گفته اند:

اسراف ، تجاوز از حد است ،در هر عملى، اگر چه حلال که انسان آن را
انجام مى دهد. گرچه کاربرد و مصداق آن در انفاق و مصرف کردن بیشتر است.

از این رو به کارگیرى هر چیز در غیر مسیر و حد خودش، چه از نظر کمیت
و چه کیفیت، ((اسراف)) نامیده مى شود.

موارد اسراف

1- ضایع کردن مال و بیهوده تلف کردن آن، هر چند کم
باشد، مثل بیرون ریختن آب باقیمانده در لیوان، پوشیدن لباس قیمتى مخصوص مهمانى، در
محیط کار

2- صرف مال در آنچه به بدن ضرر مى رساند. مثل
خوردن پس از سیرى در صورتى که مضر باشد.

امام صادق (ع) مى فرمایند:

اسراف در چیزى است که موجب اتلاف مال و اضرار به
بدن شود.1

اما اگر درمان بیمارى و سلامتى آدمى به هزینه ی
زیاد نیاز دارد، باید هزینه کرد و به یقین اسراف نخواهد بود.

3- صرف
مال در مصارفى که شرعا حرام است. مانند خرید شراب و ابزار و ادوات حرام.

انفاق در راه خدا نیز باید اندازه را نگه داشت و
از حد تجاوز نکرد، زیرا تامین نفقه همسر و فرزندان و تهیه مسائل رفاهى اولیه آنها
از واجبات است.

مردى از دنیا رفت و پیامبر (ص) بر او نماز خواند.
سپس پرسید: چند تا بچه دارد و چه چیزى براى آنها گذاشته است؟

ـ یا رسول الله! مقدارى ثروت داشت اما قبل از مردن
همه را در راه خدا داد.

ـ اگر این را قبلا به من گفته بودید، بر این آدم
نماز نمى خواندم. بچه هاى گرسنه را در اجتماع رها کرده است؟2

 یکى از ویژگى هاى عالى فرهنگ اسلام این است که در مصرف و استفاده از
بعضى امکانات ((شان و موقعیت)) افراد را مدنظر قرار مى دهد و ملاک اسراف و عدم
اسراف در بعضى از زمینه ها و موارد را با اوضاع اقتصادى هر زمان و موقعیت اقتصادى
و اجتماعى هر فرد گره مى زند. به عنوان مثال خانه بزرگ داشتن و لباس فلان قیمت
پوشیدن و میزان طلا و جواهرات و اندازه نفقه همسر را مى توان به این مساله نیز
منوط کرد. (3) ولى باید توجه داشت که وسعت و سادگى چیزى است و تجمل پرستى و زرق و
برق پرستى چیز دیگر. از دیدگاه اسلام اولى ممدوح و دومى مذموم است.

 مساله اى که در اینجا باید مورد توجه قرار گیرد این است که بهره
بردارى از نعمتهاى الهى چنانچه از حد طبیعى هر فرد بگذرد، اسراف است ولى در حد
اعتدال مانعى ندارد و چه بسا کمتر از آن حد براى بعضى افراد، مصداق ((بخل)) باشد.

 امام صادق(ع) درباره ی نشانه ی مسرف مى فرمایند:

«للمسرف
ثلاث علامات: یاکل مالیس له و یلبس مالیس له و یشترى مالیس له».4

 اسراف کار سه ویژگى دارد: مافوق شأن خود مى خورد، مى پوشد و خرید مى
کند.

در تعابیر اسلامى حدى را که براى مسکن معین کرده
اند این است که به اندازه ((کفایت)) و ((کفاف)) آدمى باشد و این مقدار نسبت به
افراد، خانواده ها، زمانها و مناطق فرق مى کند، ولى در عین حال باید بگونه اى باشد
که از حد اعتدال آن زمان و منطقه تجاوز نکند.

 على علیه السلام در بیان حد لباس انسانهاى باتقوا مى فرماید: ملبسهم الاقتصاد

لباس پوشیدنشان در حد اعتدال و میانه روى است.

نه لباسهاى قیمتى مى پوشند و نه لباسهاى ژولیده و
پست. بلکه در پرتو لباس معمولى، ظاهرى آراسته، پاکیزه و متین دارند.

پى‏نوشت‏ها:

1 ـ کافى،ج 4 ، ص 54 .

2 ـ گفتارهاى معنوى، شهید مطهرى، ص 163 .

3 ـ براى توضیح بیشتر پیرامون میزان نفقه همسر، مى توانید به
تحریرالوسیله امام خمینى (ره)، ج 2 ، کتاب النکاح، فصل نفقات، مساله 8 مراجعه کنید.

4 ـ سفینه البحار، ج 1 ، ص 615 .                                                                                                برگرفته
از سایت شهید آوینی