درفرهنگ اسلامی
ماه رمضان ماه خودسازی ومعنویت است وبه فرموده امام حسن مجتبی (ع) : بندگان خدا
درمیدان مسابقه ای برای رسیدن به پاداشها وثوابهای آن دعوت شده اند : انَّ الله
جَعل شَهر رمضان مِضماراً لِخلقه فَیَستبقونَ فیه بِطاعتهِ الی مَرضاته : خداوند
ماه رمضان را میدان مسابقه ای برای بندگان خود قرارداده تا با طاعتش برای خشنودی
او از یکدیگر سبقت بگیرند .

 براین فرهنگ آثار
بسیار باارزشی از نظر معنوی ومادی دراجتماع مترتب است که به بخشی ازآنها اشاره می
کنیم :

1- تقوا  

  تقوا یعنی خودنگه داری ازگناه وروزه هم نوعی
تمرین تقواست چراکه انسان وقتی می تواند غذا بخورد اما به خاطر اطاعت از دستور
پرودگار خود را ازهرگونه خوردن وآشامیدن نگه می دارد نوعی تقوا پیشه کرده خداوند
درآیه 183 سوره بقره مهمترین هدف روزه را تقوا بیان کرده آنجا که دراین آیه می
فرماید : یا اَیُّها الَّذینَ آمَنوا کُتِبَ عَلیکُم الصّیام .... لَعَلَّکُم تَتَقون
که این خود نگهداری را دراجتماع هم می توان شاهد بود که بسیاری خودرا ازانجام
ناهنجاریهای اجتماعی دراین ماه حفظ می کنند خیلی ها سعی می کنند نظافت شهررا حفظ
کنند ،‌قانون را رعایت کنند ،‌تخلفات ساختمانی نداشته باشند ،‌مزاحمت های او کمتر
میشود و...

2- آرامش

  آرامش روحی ، قلبی
واجتماعی از دستاوردهای روزه درماه مبارک رمضان است . چراکه دراین ماه یاد خدا
فراوان می شود ویاد خدا هم به فرموده قرآن موجب آرامش دلهاست ، به نوعی دل با
بریدن هوا وهوس دردامن خدایی قرار می گیرد که مبدأ آرامش است وبا توجه بیشتر به
پرودگار واحساس نزدیک به آن خدایی که (( قریبٌ مجیب )) است دل از غیر او می کَنَد . لذا امام باقر (ع) می فرماید : (( الصّیام تَسکینُ القُلوب )) روزه
مایه آرامش دلهاست .

 یک استاد روانشناس
معتقد است که روزه گرفتن راهی برای رسیدن به شناخت وآرامش روح دردنیای پراز هیاهو
واضطراب اطراف ماست .

3- تمرین
اخلاص

   شیطان
درهرفرصتی درکمین انسان است ومی خواهد به هروسیله ای که شده اورا از مسیر مستقیم
الهی خارج کند اما نقطه ضعف خودرا بیان کرده . قرآن می فرماید : شیطان به عزت
وجلال خدا سوگند خورده که همه انسانها را از راه درست منحرف می کند جزبندگان با
اخلاص را . روزه از آنجایی که عملی دیدنی نیست اخلاص را درانسان
تقویت می کند وپوزه شیطان را به خاک می مالد به عبارتی درعبادات دیگر فرصت
مانور برای شیطان فراهم است تا بتواند با ریا وتظاهر گوهر قبول را از اعمال انسان
برباید اما درروزه این مجال از او گرفته می شود .حضرت زهرا (س) می
فرمایند : ((فرض الله الصیام تثبیتاً لاخلاص ))خداوند
روزه رابرای استواری اخلاص بندگان واجب کرده است .

4- تقویت
اراده   

   اگر انسان بتواند
دارای اراده ای قوی باشد قطعاً خواهد توانست درمقابل بسیاری از خواسته های ناهنجار
اجتماعی نیز مقاومت نماید دراین ماه مبارک انسان اراده اش آنچنان تقویت می یابد که
با اینکه انواع غذاها ونوشیدنی ها را دراختیار دارد از خوردن آنها صرف نظر می کند
واراده خودرا تقویت می نماید ومی تواندآن را نیز ادامه دهد . از این رو مقصود
ازروزه به دست گرفتن زمام نفس سرکش وتسلط بر شهوات وهوسهاست . پس انسانی که می
تواند خودرا درمقابل این همه خواسته های دل حفظ کند چرا نتواند درماههای دیگر سال
درمقابل خواسته هایی که عقل آن را منع می کند وعرف هم آنرابد می داند مقاومت نکند
. چرا نتواند درحفظ زیبایی ونظافت روحی وجسمی خود خانه خود وشهر خود کوشا باشد ؟

5- صبر
وشکیبایی

   امام صادق (ع)
درتفسیر آیه شریفه (( واِستَعینوا بالصَّبرِوالصَلواه ))(آیه 45
سوره بقره )فرمودند: الصَّبر الصّیام صبر
روزه است وفرمودند هنگامی که گرفتاری شدیدی به انسان روی آورد روزه بگیرد که
خداوند درآیه فوق فرموده از روزه ونماز استمداد بجوئید .  

 انسان درپرتو روزه
تحمل وشکیبایی را می آموزد وتا رسیدن به هدف صبر ومقاومت نشان می دهد درمقابله با
دشواریها بی تاب نمی شود ، درمواجهه با مشکلات اجتماعی واقتصادی با تکیه بر لطف
الهی درآرزوی پایان آن می نشیند وبا کوشش خود دررسیدن به هدف بزرگ که دارد گام
برمی دارد . درحقیقت ماه رمضان ماه تمرین صبر وشکیبایی است تا انسان درسایر ماههای
سال هم بتواند برگرفتاریها ، مصائب وبلایایی که یک نوع امتحان الهی است فائق آید .

6- انس با
معنویات  

   دراین ماه بسیاری با عمل به برنامه های سفارش شده مثل تلاوت
قرآن ، استغفار ، دعا ،روزه مناجات ، شب
زنده داری ، نمازهای اول وقت ، نمازهای مستحبی و.... به برنامه های معنوی خومی
گیرد وبه آن عادت می کند واین عادات باعث می شود که علاوه بر کسب پاداشهای عظیم
الهی خودبخود از بسیاری گناهان نیز به دور باشد واگر با تقویت اراده که قبلاً
ذکرشد بتواند این عادات را درسایر ماههای سال نیز ادامه دهد شیطان را که مایه اصلی
فتنه های شخصی واجتماعی است از خودوخانواده خود وحتی اجتماع دور نموده است ،درقرآن
آمده است ((انَّمایأمُرکُم بالسّوءِ والفَحشاء)) کار شیطان
فقط هل دادن شما به سوی بدی ها وگناهان است بی شک هر ناهنجاری که درجامعه مشاهده
می کنیم جزء یکی از این دو واژه یعنی ((سوء وفحشاء ))است ودرروایتی هم از پیامبر (ص) آمده
آنجایی که قرآن تلاوت شود وخدا یاد شود علاوه بر افزایش برکت درآنجا وحضور فرشتگان
شیاطین فرار می کنند این است که درماه رمضان با تلاوت قرآن وذکر خدا شیاطین
از فرد واجتماع دورند ودیگر نخواهند توانست انسان را به سوی بدی ها وگناهان هل
دهند .

7- برادری
وبرابری   

 امام صادق (ع)
فرموده اند : خداوند روزه را برشما واجب کرد تا نیازمند وبی نیاز درآن برابر گردند
. بدیهی است اگر جامعه از بریزوبپاشهای نامشروع روی گردان شود همه اغنیاء
وفقرادرنخوردن مساوی هستند لذا پیامبر درحدیث فرموده اند : ((رمضان ماه
خدا وبهار فقراست ))اغنیاء به فکر فقرا هستند اغنیاء با تحمل گرسنگی ، گرسنگی
فقرا را درک می کنند ولذا توجهشان بیشترمی شود واز ریخت وپاشهای خود دور می شوند .

8- کاهش
جرائم اجتماعی    

  براساس آمار موجود
هر ساله درماه مبارک رمضان میزان جرائم اجتماعی بطور قابل توجهی کاهش می یابد به
نحوی که آمار جرم وجنایت وجرح وضرب دراین ماه نسبت به سایر ماههای سال تا 50% کمتر
شده است بدیهی است ریشه این اصلاح اجتماعی را باید در گرایش افراد جامعه به
معنویات وسلطه معنویت برجامعه جستجو کرد این راه کار بزرگ معنوی می تواند راه گشای
دیگر معضلات جامعه اسلامی وحتی جامعه بشری قرار گیرد . اگر این گرایش نهادینه شود
واستمرار یابد قطعاً می توان درسایر ماههای سال هم شاهد این کاهش بود ونهادینه شدن
این موضوع بر می گردد به جاری کردن فرهنگ رمضان درماههای دیگرتوسط مسئولین فرهنگی
جامعه. البته ماه رمضان آثار بسیار زیادی هم درجامعه وهم درفرهنگ وتمام محورهای
دیگردارد که ما به همین کوتاه اکتفا می کنیم باشد که خداوند توفیق رسیدن به این
آثار را عنایت فرماید . 

معنای اسراف

در توضیح معناى اسراف گفته اند:

اسراف ، تجاوز از حد است ،در هر عملى، اگر چه حلال که انسان آن را
انجام مى دهد. گرچه کاربرد و مصداق آن در انفاق و مصرف کردن بیشتر است.

از این رو به کارگیرى هر چیز در غیر مسیر و حد خودش، چه از نظر کمیت
و چه کیفیت، ((اسراف)) نامیده مى شود.

موارد اسراف

1- ضایع کردن مال و بیهوده تلف کردن آن، هر چند کم
باشد، مثل بیرون ریختن آب باقیمانده در لیوان، پوشیدن لباس قیمتى مخصوص مهمانى، در
محیط کار

2- صرف مال در آنچه به بدن ضرر مى رساند. مثل
خوردن پس از سیرى در صورتى که مضر باشد.

امام صادق (ع) مى فرمایند:

اسراف در چیزى است که موجب اتلاف مال و اضرار به
بدن شود.1

اما اگر درمان بیمارى و سلامتى آدمى به هزینه ی
زیاد نیاز دارد، باید هزینه کرد و به یقین اسراف نخواهد بود.

3- صرف
مال در مصارفى که شرعا حرام است. مانند خرید شراب و ابزار و ادوات حرام.

انفاق در راه خدا نیز باید اندازه را نگه داشت و
از حد تجاوز نکرد، زیرا تامین نفقه همسر و فرزندان و تهیه مسائل رفاهى اولیه آنها
از واجبات است.

مردى از دنیا رفت و پیامبر (ص) بر او نماز خواند.
سپس پرسید: چند تا بچه دارد و چه چیزى براى آنها گذاشته است؟

ـ یا رسول الله! مقدارى ثروت داشت اما قبل از مردن
همه را در راه خدا داد.

ـ اگر این را قبلا به من گفته بودید، بر این آدم
نماز نمى خواندم. بچه هاى گرسنه را در اجتماع رها کرده است؟2

 یکى از ویژگى هاى عالى فرهنگ اسلام این است که در مصرف و استفاده از
بعضى امکانات ((شان و موقعیت)) افراد را مدنظر قرار مى دهد و ملاک اسراف و عدم
اسراف در بعضى از زمینه ها و موارد را با اوضاع اقتصادى هر زمان و موقعیت اقتصادى
و اجتماعى هر فرد گره مى زند. به عنوان مثال خانه بزرگ داشتن و لباس فلان قیمت
پوشیدن و میزان طلا و جواهرات و اندازه نفقه همسر را مى توان به این مساله نیز
منوط کرد. (3) ولى باید توجه داشت که وسعت و سادگى چیزى است و تجمل پرستى و زرق و
برق پرستى چیز دیگر. از دیدگاه اسلام اولى ممدوح و دومى مذموم است.

 مساله اى که در اینجا باید مورد توجه قرار گیرد این است که بهره
بردارى از نعمتهاى الهى چنانچه از حد طبیعى هر فرد بگذرد، اسراف است ولى در حد
اعتدال مانعى ندارد و چه بسا کمتر از آن حد براى بعضى افراد، مصداق ((بخل)) باشد.

 امام صادق(ع) درباره ی نشانه ی مسرف مى فرمایند:

«للمسرف
ثلاث علامات: یاکل مالیس له و یلبس مالیس له و یشترى مالیس له».4

 اسراف کار سه ویژگى دارد: مافوق شأن خود مى خورد، مى پوشد و خرید مى
کند.

در تعابیر اسلامى حدى را که براى مسکن معین کرده
اند این است که به اندازه ((کفایت)) و ((کفاف)) آدمى باشد و این مقدار نسبت به
افراد، خانواده ها، زمانها و مناطق فرق مى کند، ولى در عین حال باید بگونه اى باشد
که از حد اعتدال آن زمان و منطقه تجاوز نکند.

 على علیه السلام در بیان حد لباس انسانهاى باتقوا مى فرماید: ملبسهم الاقتصاد

لباس پوشیدنشان در حد اعتدال و میانه روى است.

نه لباسهاى قیمتى مى پوشند و نه لباسهاى ژولیده و
پست. بلکه در پرتو لباس معمولى، ظاهرى آراسته، پاکیزه و متین دارند.

پى‏نوشت‏ها:

1 ـ کافى،ج 4 ، ص 54 .

2 ـ گفتارهاى معنوى، شهید مطهرى، ص 163 .

3 ـ براى توضیح بیشتر پیرامون میزان نفقه همسر، مى توانید به
تحریرالوسیله امام خمینى (ره)، ج 2 ، کتاب النکاح، فصل نفقات، مساله 8 مراجعه کنید.

4 ـ سفینه البحار، ج 1 ، ص 615 .                                                                                                برگرفته
از سایت شهید آوینی

 امام عسکری، یازدهمین پیشوای شیعیان، در سال 232 ه. ق چشم به
جهان گشودند.پدربزرگوارشان امام دهم،حضرت هادی
-علیه السلام- و مادرشان زنی پارسا و شایسته، بنام «حدیثه‏» ، است که برخی، از او
بنام «سوسن‏» یاد کرده‏اند.این بانوی گرامی، از زنان نیکوکار و
دارای بینش اسلامی بود و در فضیلت او همین بس که پس از شهادت امام حسن عسکری-علیه
السلام-پناهگاه و نقطه اتکای شیعیان در آن مقطع زمانی بسیار بحرانی و پر اضطراب
بود.از آنجا که پیشوای یازدهم به دستور
خلیفه عباسی در «سامراء»، در محله «عسکر» که ظاهراً پادگانی بوده است سکونت
(اجباری) داشتند، به همین جهت «عسکری‏» نامیده شده اند. از مشهورترین القاب دیگر آن حضرت،
«نقی‏» و «زکی‏» و کنیه‏ایشان «ابو محمد» است.یشان 22 ساله بودند که پدر ارجمندشان
امام هادی به شهادت رسید.مدت امامتشان 6 سال و عمر شریفشان 28
سال بود، در سال 260 ه.ق به شهادت رسیدند و در خانه خود در سامراء در کنار مرقد
پدرشان به خاک سپرده شدند.شیخ مفید روایت کرده است که بنی‏عباس
داخل شدند بر صالح بن وصیف در زمانی که حضرت امام حسن عسگری علیه‏السلام را حبس
کرده بود و به او گفتند که بر ایشان تنگ گیر و بر وی وسعت مده صالح گفت: چه توانم با او نمود؟! و
حال آن که سپرده‏ام او را به دستِ دو نفر که بدترین اشخاصی هستند که تا به حال
شناخته‏ام  و اینک آن دو نفر اهل نماز و روزه گشته‏اند و در عبادت به
مقامی عظیم رسیده‏اند.پس امر کرد آن دو نفر را آوردند. پس
ایشان را عِتاب کرد و گفت: وای بر شما، چیست شأن شما با این شخص؟ گفتند: چه بگوییم در حقِّ مردی که
روزها را روزه می‏گیرد و شب‏ها را تا به صبح به عبادت مشغول است. تکلّم نمی‏کند با
کسی و مشغول نمی‏شود به غیر از عبادت و هر وقت نظر به ما می‏افکند، بدن ما می‏لرزد
و چنان می‏شویم که مالک نفسِ خود نیستیم و خودداری نمی‏توانیم بکنیم. آل
عباس چون این را شنیدند، در کمالِ ذلّت به بدترین حالی از نزد صالِح برگشتنداز روایات ظاهر می‏شود که آن حضرت
بیشتر اوقات محبوس و ممنوع از معاشرت بود و پیوسته مشغول بود به عبادت و مسعودی
روایت کرده که حضرت امام علی النقی پنهان می‏کرد خود را از بسیاری از شیعیان خود
مگر از عدد قلیلی از خواصِ خود و چون امر منتهی شد به حضرت امام حسن عسگری از پشتِ
پرده با خواص و غیر خواص تکلم می‏فرمود... و این عمل از آن جناب و از پدر
بزرگوارشان پیش از او مقدّم بود برای غیبت حضرت صاحب‏الزمان(عج) که شیعیان مألوف
شوند و از غیبت وحشت نکنند و عادت کنند در این امر.  انشاءالله از پیروان واقعی آنحضرت باشیم